Ondernemers, wees voorzichtig met het delen van duurzaamheidsuitingen

Op 12 juni 2023 heeft de ACM een Leidraad duurzaamheidsclaims ter consultatie aangeboden. De leidraad richt zich op marktpartijen en dient om handvatten te bieden voor het doen van correcte, duidelijke en niet-misleidende duurzaamheidsclaims. Inmiddels is bekend dat er steeds meer van ondernemingen wordt gevraagd op het gebied van duurzaamheid. Meer dan eens worden uitlatingen gedaan door ondernemingen in dat kader die kunnen worden gekwalificeerd als ‘greenwashing’. Greenwashing betekent dat bedrijven doen alsof ze duurzaam zijn, maar dat eigenlijk niet zijn. Duurzaamheid wordt als marketingtool gebruikt, terwijl ondernemingen eigenlijk geen of slechts beperkt actie ondernemen om daadwerkelijk iets te doen aan hun vervuiling. In dit artikel ga ik in op greenwashing, de reden waarom ondernemingen steeds vaker duurzaamheidsuitingen doen en de Leidraad duurzaamheidsclaims van de ACM.

Wat is greenwashing?

Greenwashing kan worden onderscheiden in greenlighting, wat betekent dat ondernemingen zich focussen in hun uitlatingen op kleine percentages uitstoot, bijvoorbeeld dat producten in minder plastic worden verpakt en greenshifting, waarbij de verantwoordelijkheid voor duurzaamheid wordt neergelegd bij de klant. Een mooi voorbeeld van hoe greenwashing uitwerkt in de praktijk is te zien in een op 27 juni 2023 gepubliceerd onderzoek naar greenwashing binnen supermarkten door de NGO Feedback EU. Daaruit is gebleken dat de zes grootste Nederlandse supermarkten (Albert Heijn, Jumbo, Lidl, Aldi, Plus en Dirk, die samen bijna 90% marktaandeel hebben) gebruik maken van greenwashing om het grootste aandeel van hun klimaatuitstoot te verbergen. Ze communiceren veel over duurzaamheidsinitiatieven, maar effectief gebeurt er weinig. Dat komt doordat het grootste deel van hun uitstoot wordt veroorzaakt in de keten, op plekken waar zij minder directe invloed kunnen uitoefenen. Het betreft de zogenaamde ‘scope 3’ uitstoot. De zogenaamde scopes komen vanuit het Greenhouse Gas Protocol; het meest gebruikte protocol om te berekenen hoeveel broeikasgassen worden uitgestoten en wordt als volgt omschreven:

• Scope 1 uitstoot is de directe CO2 uitstoot, die wordt veroorzaakt door eigen bronnen binnen de organisatie, zoals door gebouwen, productie en vervoer;
• Scope 2 uitstoot betreft indirecte CO2 uitstoot, door opwekking van ingekochte en verbruikte elektriciteit of warmte;
• Scope 3 uitstoot is de indirecte uitstoot van CO2, veroorzaakt door de bedrijfsactiviteiten van een andere organisatie. Het gaat daarbij dus om bronnen van uitstoot die niet in het bezit zijn van een onderneming en waarbij geen directe invloed kan worden uitgeoefend.

De onderzochte supermarkten richten zich met name in hun communicatie op de scope 1 en 2 uitstoot. Er wordt met name gecommuniceerd over verbruik van minder plastic, minder bonnetjes en klimaatneutrale bedrijfsvoering. En dat is iets dat vaker gebeurt. Het is het ‘laaghangend fruit’; ondernemingen voelen zich geroepen ‘iets’ te zeggen over wat ze doen op het gebied van duurzaamheid. Het is daarbij wel verstandig te waken om zaken te zeggen die niet waar zijn, niet waargemaakt kunnen worden of die niet relevant zijn.

Waarom communiceren ondernemingen vaker over duurzaamheid?

Duurzaamheid is een hot topic. Consumenten, werknemers, investeerders en andere stakeholders van ondernemingen willen meer weten over duurzaamheidsinspanningen van ondernemingen. Meer dan ooit is duidelijk dat we onze manier van leven moeten veranderen om klimaatverandering tegen te gaan. Anderzijds is er een druk vanuit wetgevingsperspectief om ondernemingen hun steentje te laten bijdragen in het ondernemen om duurzamere wijze. In dat kader zijn twee wetgevingsinitiatieven momenteel relevant. De Corporate Sustainability Reporting Directive ('CSRD') verplicht ondernemingen te rapporteren over duurzaamheid. Op 21 april 2021 heeft de Europese Commissie de CSRD aangenomen en op 28 november 2022 is de definitieve tekst van deze richtlijn voor verplichte duurzaamheidsrapportage vastgesteld. De CSRD schrijft onder andere het opstellen en de goedkeuring van Europese Sustainability Reporting Standards (ESRS) voor, naast een controleverplichting voor duurzaamheidsinformatie door een accountant.

Op het moment dat de Corporate Sustainability Due Diligence Directive (een Europese richtlijn die net akkoord is bevonden door het Europees Parlement) in werking treedt, zijn bedrijven ook nog verplicht om de negatieve impact van hun activiteiten op mensenrechten en het milieu te identificeren en waar nodig te voorkomen, te beëindigen of te verminderen. De wetgevingsinitiatieven zien op het duurzaamheidsbeleid van de onderneming in de hele waardeketen. Dit betekent bijvoorbeeld dat ook scope 3 uitstoot (zie het voorbeeld van GHG emissies binnen supermarkten) ter sprake moet komen in duurzaamheidsverslagen en rapportages en niet alleen het 'laaghangend fruit'.

Wat staat er in de Leidraad Duurzaamheidsclaims?

Om te voorkomen dat de duurzaamheidsclaims van ondernemingen onbetrouwbaar kunnen overkomen, geeft de ACM in de leidraad 5 vuistregels om ondernemingen te helpen om te werken met eerlijke duurzaamheidsclaims:

1. Maak duidelijk welk duurzaamheidsvoordeel een product heeft.
2. Onderbouw duurzaamheidsclaims met feiten en houd ze actueel.
3. Vergelijkingen met andere producten, diensten of bedrijven moeten eerlijk zijn.
4. Wees eerlijk en concreet over de duurzaamheidinspanningen van uw bedrijf.
5. Zorg dat visuele claims en keurmerken behulpzaam zijn voor consumenten en niet verwarrend.

Onder 'claims' vallen alle uitingen, beweringen, informatie, etiketten, slogans, merknamen, symbolen, afbeeldingen, bedrijfsstrategieën, keurmerken, certificaten en dergelijke die bedrijven gebruiken om de verkoop van hun producten en diensten te bevorderen. De Leidraad Duurzaamheidsclaims gaat in op het juridisch kader van duurzaamheidsclaims in het consumentenrecht. De ACM handhaaft onder andere de regels over oneerlijke handelspraktijken en kan bijvoorbeeld boetes of lasten onder dwangsom opleggen bij overtreding daarvan. Er zijn twee hoofdcategorieën van oneerlijke handelspraktijken.

1. Misleidende handelspraktijken, waarbij de ondernemer feitelijk onjuiste of misleidende informatie geeft of juist essentiële informatie weg laat of deze niet verstrekt op duidelijke of begrijpelijke wijze.
2. Agressieve handelspraktijken, waarbij de ondernemer de consument op ongepaste wijze beïnvloedt, bijvoorbeeld door intimidatie, dwang of het gebruik van geweld.

Het doen van oneerlijke duurzaamheidsclaims ziet met name op misleidende handelspraktijken. De term 'handelspraktijken' wordt ruim uitgelegd. Hieronder kunnen bijvoorbeeld ook initiatieven of claims ten aanzien van MVO of duurzame aspiraties vallen. Veel bedrijven informeren consumenten hierover op hun websites. Dergelijke duurzaamheidsclaims moeten dus ook duidelijk, begrijpelijk, concreet en transparant zijn. De Leidraad poogt daarbij een makkelijk hanteerbaar stappenplan te verstrekken en beschrijft allerlei voorbeeldsituaties.
Een mooi voorbeeld is het volgende.

“Een autoverhuurbedrijf biedt klanten de mogelijkheid om de CO2-uitstoot die zij veroorzaken tegen betaling te compenseren. Het autoverhuurbedrijf claimt dat klanten hierdoor 'CO2 -neutraal rijden'. Het bedrijf investeert het geld dat consumenten hiervoor betalen in CO2-compensatieprojecten. Het bedrijf moet consumenten informeren over hoeveel uitstoot er wordt gecompenseerd en hoe de uitstoot wordt gecompenseerd, bijvoorbeeld door aan te geven dat de gehuurde auto een CO2-uitstoot van X per kilometer heeft en dat dit wordt gecompenseerd door te investeren in bosbouwprojecten in Zuid-Amerika die worden georganiseerd door organisatie X en zijn gecertificeerd volgens standaard Y. Het bedrijf moet kunnen aantonen dat de uitstoot van de gereden kilometers daadwerkelijk volledig is gecompenseerd, zodat consumenten kunnen blijven vertrouwen op de claim. Het bedrijf kan hiervoor bijvoorbeeld bewijs opvragen bij de organisatie van de projecten.”

Voor geïnteresseerden is het aan te bevelen om de voorbeelden uit de Leidraad door te lezen. Tot 24 juli 2023 kunnen reacties op de consultaties worden ingediend.

Afrondend

De Leidraad biedt goede handvatten die ondernemers kunnen helpen om op een juiste manier om te gaan met de roep om het delen van informatie over duurzaamheidsactiviteiten van stakeholders. Dit is niet alleen relevant om onder andere consumenten te beschermen, maar ook om goed en helder te kunnen rapporteren over duurzaamheid in het bestuursverslag of in beleidsplannen, hetgeen verplicht zal worden onder de CSRD.

Vragen of hulp nodig?

Mocht uw onderneming behoefte hebben aan hulp om met duurzaamheidsuitingen om te gaan, neem dan graag contact met ons op.